Grzegorz Samson

Rosyjski futuryzm przeholował – polscy futuryści nie dociągnęli. Te historyczne braki powinniśmy sobie z całą jasnością uświadomić właśnie na wstępie prac zmierzających do przyswojenia nam kulturalnego dziedzictwa. Gdy staniemy wobec jakiegoś prądu literackiego przeszłości, wobec tego czy innego genialnego twórcy przeszłości, pierwszym naszym zadaniem będzie do gruntu zbadać, co tam było, jest lub może być reakcyjnego.

„Potężniejsze niż fragmenty / dziennika wydrapane na nieortodoksyjnych powierzchniach / prywatnej własności, zwykły proszek / strategiczne bankructwa … / »Radzę ci iść prosto do swojego brygadzisty i splunąć«” – wiersz Kevina Daviesa z tomu „Comp.” w przekładzie Małgorzaty Myk.

Wiersze Kevina Daviesa to sterty odurzonego nadmiarem hoardera, które zakrzywiają, osypują i załamują się w wyniku drgań powodowanych przez systemowe glitche, szumy, zakłócenia transmisyjne i przerwy w dostawie sygnału generowanego przez nieokreśloną instancję o wszechpotężnej mocy, którą nietrudno zidentyfikować jako późnokapitalistyczny porządek technologiczny.

„Baśń o wężowym sercu” Radka Raka jest tekstem istotnym i cennym. Książka przynosi uderzający obraz relacji chłopstwa i szlachty, chamów i panów. Może się stać jednym z głosów wybudzających nas ze snu ukazanego przez Andrzeja Ledera.

Gdy okazuje się, że nikt nie wymyślił miłości na nowo, nikt nie wymyślił prawdziwego życia i nikomu nie udało się zmienić struktury chemicznej moczu, przyjemnie jest się zastanawiać, kto zrobił trzy kroki, jeden krok, pół kroku w stronę czegoś tak niemożliwego, czemu żadne pojęcie awangardy nie byłoby w stanie sprostać.

Awangardowy impuls, awangardowa częstotliwość fali, wyczuwalne są w eterze od stu kilkudziesięciu lat jako pogodowa anomalia, niespodziewany wędrujący wyż, północno-wschodni wiatr u Hölderlina – przedruk posłowia do antologii „Awangarda jest rewolucyjna, albo nie ma jej wcale”.

Awangarda występuje przeciw nieprzeobrażalnej przeciętności życiowego procesu w ogóle i przeciwko niewiarygodnej przeciętności składu i ładu życia w każdej z jego lepiej znanych postaci. Jest rewolucyjna, albo nie ma jej wcale.

Przy bliższej lekturze „Manifest komunistyczny” okazuje się przede wszystkim dziełem wielowymiarowym. W ujęciach naszych autorek i autorów to zarówno „narzędzie mobilizacji ruchów społecznych”, jak i „jedno ze szczytowych osiągnięć literackiego modernizmu” czy „rodzaj literatury konceptualnej”. To tekst tyleż wizyjny, co analityczny; to przedsięwzięcie krytyczne i praktyczne – „tekst, który istnieje po to, by wyjść poza tekst”.

We wstępie do „Manifestu” można spokojnie zamienić „komunizm” na „feminizm”, a wnet wszystkie potęgi połączą się przeciw niemu: papież i prezydent, konserwatyści i liberałowie, radykałowie i policjanci. Czy znaczy to, że feminizm jest potęgą? – piszą Teresa Vatter i Piotr Puldzian Płucienniczak

„To sprawczość, kontakt z odbiorcą warunkują język i styl manifestu. To tekst, który istnieje po to, by wyjść poza tekst” – rozmowa o „Manifeście komunistycznym” na tle dwudziestowiecznych manifestów awangardowych.

W sto siedemdziesiąt lat po pierwszym wydaniu „Manifestu komunistycznego” trudne do uchwycenia siły globalnego kapitału – albo „aterytorialnego Imperium” – wciąż przypominają posępnego czarnoksiężnika: nigdy nie będzie on jednak w stanie wyciszyć tych potęg podziemnych, które wyczarował.

Dostajemy do rąk nie tylko biografię samej Ireny Sendlerowej, ale i opowieść o relacjach polsko-żydowskich w XX wieku, studium socjologiczne na temat warunków życia pod okupacją, polskiego systemu wartości czy sposobów radzenia sobie w biedzie – recenzja książki „Sendlerowa. W ukryciu” Anny Bikont.

Tragedia pokolenia marcowego jest w gruncie rzeczy tragedią złożonej tożsamości w środowisku domagającym się identyfikacji jednoznacznej. Jest też tragedią długiego trwania polskiego antysemityzmu w rozmaitych jego mutacjach. Te dwie tragedie są ze sobą strukturalnie połączone – pisze Stanisław Kierwiak w szkicu poświęconym pamięci społecznej Marca 68′.

Zestaw pięciu wierszy Rafała Wawrzyńczyka.

O ile w kwestii spotkania pojedynczego czytelnika z książką Llosa ma raczej niewiele do powiedzenia, o tyle poprzez umieszczenie literatury w makroperspektywie i próbę wysondowania, gdzie właściwie jest jej miejsce, dotyka kwestii jej wpływu na procesy historyczne – Karolina Filipczak recenzuje zbiór esejów „O czytaniu i pisaniu” Mario Vargasa Llosy.

Zarówno zatwardziali fani pisarza-celebryty, jak i czytelnicy znużeni wybrykami Trumana Capote’a znad Wisły powinni mieć się na baczności, Witkowski oferuje im bowiem literacką eskapadę pełną obscenicznego poczucia humoru. Smakosze wyrafinowanej prozy spod znaku Jacka Dehnela i W. G. Sebalda raczej się w tych klimatach nie odnajdą – recenzja „Wymazanego” Michała Witkowskiego

Bartczak z jednej strony popuszcza językowi uzdy, z drugiej zaś spod biologicznej otuliny tomu wyrastają maszynowe metafory, opakowane jakby przez poetów dwudziestolecia zafascynowanych technologiczną zmianą, metalicznością i rozwojem – recenzja tomu „Pokarm suweren” Kacpra Bartczaka.

„U Leśmiana nieustannie pojawia się kwestia transcendentna, w specyficzny sposób połączona z erotyką. To jak płynnie przechodzi z jednego tematu w drugi – z erotyku w osobliwy traktat teologiczny – najbardziej mnie u niego fascynuje” – Adam Strug, śpiewak, instrumentalista, etnomuzykolog w rozmowie z Jakubem Nowackim opowiada o muzyczności poezji Leśmiana.

Flanagan pisze Australię z pozycji nam bliskiej: to kanon literatury światowej dostarcza mu słów, obrazów, myśli. Ten sam kanon zaczyna rozpadać się przez chwiejność swoich fundamentów: tryumfujący nad XIX-wiecznym proletariatem racjonalizm staje się na Ziemi Van Diemena zaledwie mglistym przesądem o wyższości białego człowieka.

W nowej książce Podgórniego dokonuje się emancypacja statusu, facebookowego postu jako formy (cyber)poetyckiego wyrazu, zakorzenionej we współczesnej codzienności. „Pamiętne statusy” to poezja cybernetyczna w wersji user friendly.