W ostatnich latach rozwiązał się worek z tematami – do tego stopnia, że teraz praktycznie każde kolejne spotkanie z cyklu „Ludowa historia Polski” w Teatrze Powszechnym dotyczy nowej publikacji.

Mamy w Polsce długą tradycję prozatorską, mamy bogatą tradycję reportażu literackiego, chciałbym, aby powstała również tradycja nauki literackiej – pisania opartego na myśleniu teoretycznym, gdzie sama teoria nie jest przedmiotem, tylko sposobem na opowiedzenie nowej historii

Jeśli potraktujemy pańszczyznę jako poboczny wątek „Chamstwa”, to dostrzeżemy, że bezpaństwo przybiera w nim kształt ucieleśnionej, wędrownej, szeptanej, plastycznej i migotliwej utajonej struktury. Jest czymś, co utrzymuje się uporczywie nawet wtedy, gdy państwa narodowe pozornie pokryły swoim panowaniem całą przestrzeń globu.

Być może celem polityki nie jest czynienie rzeczy widzialnymi, ale stwarzanie przestrzeni, dzięki którym nie będą musiały wychodzić z ukrycia? Polemika z ideą emancypacji przez „poszerzanie pola” widzialności.

Organizatorzy i wydawcy „Pamiętników nowego pokolenia chłopów polskich” powołali konkurs w roku 1996, nawiązując bezpośrednio do schedy pamiętnikarstwa chłopskiego z lat 30. W sumie przez osiem lat ukazało się piętnaście tomów materiałów konkursowych.

Od lat nie mogę uwierzyć w to, jak mało uwagi polska lewica poświęca fenomenowi muzyki rapowej. Postanowiłem więc opowiedzieć o nim krótko z pozycji przeciętnego słuchacza i amatora.

W perspektywie obniżenia społecznego statusu kobiet oraz spadku wartości ich pracy głównymi tematami podejmowanymi przez literaturę oraz politykę społeczną w okresie „przejścia” były nieposłuszeństwo kobiet oraz sposoby ich „ujarzmiania”.

W książce „W kalinowym lesie” Czesława Hernasa zarysowany został program podjęty później jedynie w ograniczonym stopniu i bez koniecznej swobody. Był to program badań nad rolą erotyki i wulgaryzmu w wypowiedziach klas ludowych, trudny źródłowo zwłaszcza, jeśli starać się uwzględnić dłuższą perspektywę historyczną

Rozwijający się na Śląsku ruch robotniczy, w którym uczestniczyły związki zawodowe i partie socjaldemokratyczne, przywiązywał ogromną wagę do kultury. Szeroko rozumiana, miała być sposobem na wyzwolenie się robotników spod władzy kleru i państwa. Symbolem zerwania ze starym światem było przewijające się w prasie robotniczej hasło „oświecony”.

Czytelnicy! Połóżcie rękę na sercu i powiedzcie, czym choć na włos zełgał, czy my nie mamy duszy pańszczyźnianej? Mamy, a tych, którzy się jej pozbyli i otwarcie i jasno prawdę ludowi głoszą, zowią dziś wywrotowcami, burzycielami. Pisać muszę, bo myślę, a myśleć to znaczy jeść, a któż głodniejszy jak lud?

I tłum ponownie ruszył przed siebie. Drzwi zatrzeszczały, oderwały się od framug i upadły z trzaskiem. Na śmierć wystraszeni, osłupieni „strażnicy ładu społecznego” poukrywali się po kątach. Kobiety wparowały do urzędowych składów i zaczęły bić kijami każdego, kto im się nawinął.

Rosyjski futuryzm przeholował – polscy futuryści nie dociągnęli. Te historyczne braki powinniśmy sobie z całą jasnością uświadomić właśnie na wstępie prac zmierzających do przyswojenia nam kulturalnego dziedzictwa. Gdy staniemy wobec jakiegoś prądu literackiego przeszłości, wobec tego czy innego genialnego twórcy przeszłości, pierwszym naszym zadaniem będzie do gruntu zbadać, co tam było, jest lub może być reakcyjnego.

„Soundtrack” do „Chamstwa” to 64 utwory, które podążają strukturą książki – rozdział po rozdziale, temat po temacie. Wyłowiłem z tych kawałków zdania, które rymują się z wątkami podejmowanymi w książce, ale jest ich oczywiście o wiele więcej.

Ta nowa forma będzie mniej więcej taka: o czym bym nie napisał, gdybym jednak napisał podsumowanie, oraz analogicznie: o czym bym bardzo chciał napisać, chociaż zabrakło mi czasu albo napisałem już w innych miejscach, i to kilka razy.

W Polsce Pasolini wciąż jest kojarzony głównie jako reżyser. To istotne, żeby rzucić światło na jego pisarską twórczość. Pasolini był człowiekiem słowa. Jako człowieka słowa się postrzegał i tak też jest postrzegany we Włoszech.

Pasolini w żadnym momencie nie wydaje się krytykować samych postulatów ruchu studenckiego. To nie postulaty są złe, a jedynie klasowa i polityczna pozycja, z której są formułowane: „żądacie wszystkiego słowami, a faktami żądacie tylko tego, / do czego macie prawo (jak przystało na nieodrodne mieszczańskie dzieci)”

Owi nieszczęśni, atakowani przez Kujawę „intencjonaliści” stoją po stronie wnikliwej, rzetelnej, każdorazowo ponawianej interpretacji, której nie da się obejść politycznym ani teoretycznoliterackim hasłem. Śląski krytyk nie jest jednak zainteresowany interpretacją – bo nie jest zainteresowany znaczeniami.

Kujawa widzi towar w kategoriach stabilności i jednoznaczności. Problem w tym, że z perspektywy kapitalisty pożądana jest nie określoność możliwych użyć, ale właśnie ich wielość. To, czy po kupieniu szamponu, zamiast umyć nim włosy, dodam go do zupy lub wyrzucę na śmietnik, jest dla kapitalisty absolutnie obojętne.

Ty herodzie na głodzie, wyciorku co wtorku, plugawy rozporku! Ty luesie gęgawy, bezecie niemrawy, kutafonie bladawy! Ty smrodzie smrodami śmierdzący, zbuku ty cuchnący, kuprze zwisający!

„napisałem tyle wierszy / w których pojawia się matka / tyle niedobrych wierszy / po to by ukazać jej samotność / siedzieliśmy w kuchni letniej / o glinianej polepie / w której zawsze było mi najlepiej” – dziewięć wierszy Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego

Żal mi nas wszystkich, bo głęboko wierzę, że moglibyśmy inaczej, jakoś bardziej przytulnie, na wesoło. W tym do bólu ponurym miejscu rękę podają sobie papież z Balcerowiczem, Kwaśniewski z Buzkiem, Wałęsa z Mazowieckim, zielona polska wyspa z ciepłą wodą w kranie.