#Biuro Literackie

Oczywiście, jeżeli Bargielska „rozmawiała” z którymś z modeli językowych, a następnie w jakiś sposób wykorzystywała generowane przez niego treści, to nie można przecież powiedzieć, że pisała nim niczym piórem. Nie sprawia to jednak, że analogia się rozpada – a raczej, że powinna ona dotyczyć ogólniejszej płaszczyzny.

Barbara Rojek rozmawia z poetami, krytykami i członkami środowiska literackiego o możliwościach pedagogiki poezji.

Ankieta literacka o 2022 roku w polskiej poezji – na pytania odpowiadają Rafał Gawin, Paweł Kaczmarski, Patryk Kosenda, Dawid Kujawa, Julian Rosiński, Zuzanna Sala, Jakub Skurtys, Agnieszka Waligóra, Rafał Wawrzyńczyk, Agnieszka Wolny-Hamkało i Łukasz Żurek.

Być może więc poezja Góry w jakiejś mierze zdaje sprawę z nie-ludzkiego wymiaru języka, który nie jest czymś przynależnym tylko człowiekowi, bo wydarza się w kontakcie i pod wpływem otaczającego go materialnego świata.

Trudno o bardziej wymowną scenę niż ta, w której budańscy inteligenci przy kolacji składającej się z pieczonych bażantów po przeprowadzeniu dyskusji na temat muzyki klasycznej i metodologii badań socjologicznych, rozprawiają także o sytuacji życiowej borykających się z bezrobociem i ubóstwem mieszkańców Békásmegyer, a na koniec konkludują: „To ludzie tacy jak my”.

Nagranie i transkrypcja spotkania wokół prozy poetyckiej „Wielka radość w polskich domach” Krzysztofa Sztafy (WBPiCAK 2024)

Powierzchnia komunikacyjna wiersza Trojanowskiego nieustannie usuwa się spod nóg, pozostając jednocześnie przestrzenią przemyślnie skonstruowaną – konstruującą jednak odcięcia i przesunięcia, nie zaś mieszkalne powierzchnie. Wyobraźmy je sobie jako miasta.

Pytanie o inne prace, o to, co to jeszcze znaczy pracować, jest dla Bartczaka tematem przewodnim i konfiguruje też jego wspólnotową wyobraźnię: wizję zbiorowości opartej, owszem, na pracy, ale w sensie pracy dziwnej, wielości prac, również nieludzkich.

Opowieści to pod wieloma względami różne od siebie – surrealny Bobula, mitologizujący Rojewski, personalnie anegdotyczni Kaźmierczak/Kuttig – ale o zasadniczym wspólnym mianowniku. Wszystkie budowane są na przeczuciu, że w istotny sposób zmieniła się ich pozycja w – powiedzmy – społecznej strukturze, w – powiedzmy – Polsce.

„Santarém”, wybór wierszy Elisabeth Bishop wyselekcjonowanych i przetłumaczonych przez Sosnowskiego, był wyczekiwany jak koniec tygodnia. Dotąd, poza 33 utworami w tłumaczeniu Barańczaka, dysponowaliśmy wyłącznie prezentacjami w antologiach.

„Redaktorski wysiłek był dobrą okazją do urządzenia jednoosobowego seminarium z poetą”: o filologiczno-edytorskich trudnościach i dylematach, środowiskowej niechęci, prekarnych warunkach zatrudnienia w Biurze Literackim i ogólnej polityce wydawnictwa oraz wszelkich innych okolicznościach wydania tomu „Wybieganie z raju” Tomasza Pułki mówi jego redaktor, Krzysztof Sztafa.

Poezja z definicji, gdyby taką miała, jest nienormatywna, bo wiersz sam dla siebie jest normą, jednorazową, doraźną, okazjonalną. I żadnych zewnętrznych norm nie akceptuje – mówi Jerzy Jarniewicz w rozmowie wokół „Sankcji”.

„Po szkodzie” jest książką słabą. Trzeba to napisać, bez względu na szacunek do autora i wdzięczność dla tego, co zrobił w poezji. Słabość tej książki to też okazja do przyjrzenia się pewnym zjawiskom, które sprawiają, że wiersze przestają trafiać na podatny grunt, że rozumiane jako komunikaty i sprawozdania z rzeczywistości mijają się ze swoim czasem (a nie liczyłbym na to, że będzie jakiś inny, zmartwychwstały czas, który je ugości) – recenzja najnowszego tomu Bohdana Zadury.

Wielopoziomowa odwaga poezji Jarniewicza skutkuje wrażeniem ciągłego ruchu: dostajemy do rąk wiersze opisujące własne powstanie, koncepty, które uciekają od bycia konceptami, erotyzm, który nie chce dać się wcisnąć w żadną autokreacyjną konwencję – pisze Paweł Kaczmarski w recenzji tomu „Puste noce” Jerzego Jarniewicza.

Poprzez takie, a nie inne ukształtowanie wierszy tworzących książkę, poetka gra na nosie wszystkim znajomym po fachu, którzy_które wzdychali na wieść o jej następnym literackim przedsięwzięciu. Sygnatura Mueller nie znika, zostaje tylko pokolorowana kredkami przez jej dzieci.

Dziennik li to, spowiedź rozczarowanej życiem marzycielki, czy blef cynicznej intelektualistki, której „resentymentalny sentymentalizm” powraca do nas jak nietzscheańskie powtórzenie i prezentuje nam człowieka spełnionego: ostateczny produkt europejskiego nihilizmu? – recenzja „Zimnej książki” Marty Podgórnik

Bartczak z jednej strony popuszcza językowi uzdy, z drugiej zaś spod biologicznej otuliny tomu wyrastają maszynowe metafory, opakowane jakby przez poetów dwudziestolecia zafascynowanych technologiczną zmianą, metalicznością i rozwojem – recenzja tomu „Pokarm suweren” Kacpra Bartczaka.

W recenzjach kolejnych tomów Honeta roi się od mniej lub bardziej sensownych interpretacji – wskutek przeświadczenia, że pierwsza osoba, która je zrozumie, przejdzie do historii literatury – recenzja „cichych psów” Romana Honeta.

Wiersz Buliżańskiej pozostaje statyczny, unieruchomiony jak żuk w formalinie, a przy tym znać w nim każdy trud poetyzacji, każdą kombinację, metonimię, toporność doboru środków – Jakub Skurtys recenzuje „wizyjną” Martyny Buliżańskiej.

Twórczość Pułki w internecie stanowi wielki załącznik do jego wierszy. Wśród utworów wizualnych najbliżej jego poezji są te formy, w których wiersz (plik tekstowy) wbija się w grafikę (plik graficzny) i funkcjonuje na przecięciu się formatów – pisze Paulina Chorzewska w szkicu z cyklu „Tomasz Pułka i krytycy”.

Tomasz Pułka był poetą, napisał o sobie dramatyczne zdanie: „ja którego nie ma” („Po sezonie”) – i czas pojąć, jak to się jest, nie będąc, i o co w tym szło – pisze Eliza Kącka w szkicu z cyklu „Tomasz Pułka i krytycy”.

Na tę poezję można spojrzeć z punktu widzenia pewnej „trzeciej drogi”, którą jest myśl postsekularna. Potencjalna Obecność ma dla Pułki zawsze charakter ambiwalentny, czyli wiąże się zarówno z pewną nadzieją, jak i silnym niepokojem – szkic Antoniego Zająca z cyklu „Tomasz Pułka i krytycy”.

Sendecki wybrał sobie temat, który jest dla niego nocą. Wziął się za rzecz, o której być może nie da się opowiedzieć językiem dostępnym, “językiem bytu”. Wyrazu pozornie niewyrażalnego szuka „po omacku”, odtwarza ze wspomnień – dwugłos wokół tomiku „W” Marcina Sendeckiego.

Wystarczy choć raz otrzeć się o projekt biograficzno-artystyczny znany jako Ryba, by wiedzieć, że dopiero w tym osobowościowym kontekście wiersze z „Daru Meneli” nabierają właściwego im sensu – recenzja „Daru Meneli” Roberta Rybickiego.