#psychoanaliza

„Chciałem przypomnieć radykalizm surrealizmu i ponownie go upolitycznić. Współcześnie zbyt często wszystko sprowadza się do garści barwnych anegdot z życia bohemy, a namiętną przygodę polityczną pomija się milczeniem. Mnie fascynuje właśnie to, że Breton i jego koledzy chcieli pogodzić Karola Marksa z Arthurem Rimbaudem.” – o swojej książce „Zemsta wyobraźni” opowiada Jerzy Franczak w rozmowie z Maciejem Oleksym.

Szeroko rozpowszechnionemu upodobaniu do pojęcia unheimlich odpowiada skłonność do uprawiania krytyki, która to, co zewnętrzne, omawia zawsze przez odniesienia do kryzysów i braków wewnętrznych” – wprowadzenie do książki Marka Fishera „Dziwaczne i osobliwe”.

Philip K. Dick w „Egzegezie” buduje model cybernetyczny świat jako symulację, jako VR. Światem tym rządzi jakaś wyższa inteligencja ‒ AI (sprawniej od nas gromadząca i przetwarzająca dane) – a on sam jest strumieniem danych, tak czy inaczej przetwarzanych i wizualizowanych.

Jeśli poezja to domena żywego języka, w którym realizuje się namysł nie tylko nad estetyką, ale też szeroko pojętą domeną pojęć, wartości i żywotnych problemów, to poetyka Louise Glück proponuje w tej mierze ogląd blokujący wiele ścieżek rozwojowych wydeptywanych przez rzesze poetów współczesnych – od modernizmu do dziś.

W „Czarnej skórze, białych maskach” Fanon nie poprzestaje na dekonstrukcji stereotypowych obrazów czarności, ale wskazuje na konieczność reorganizacji całej struktury zachodniej kultury, w której podziały i hierarchie między ludźmi zdają się nieprzekraczalne. Jego książka przede wszystkim jest więc projektem przyszłościowym.

Mówienie o tym, czym potencjalnie mógł być „Bezmatek”, a czym nie jest (esejem, powieścią historyczną), pokazuje, jak bardzo nieoczywiste było dla mnie to rozwiązanie. I – z tego samego powodu – jak bardzo zaskakuje mnie, kiedy ktoś interpretuje tę prozę w kategoriach dziennika intymnego, żałobnego.

W „Bezmatku” Marcinów wyprowadza nas poza skodyfikowany, bezpieczny sposób wyrażania emocji, zmierzając ku terenowi słabo zbadanemu, domenie przeżyć pozostającej nadal w dużej mierze „czarnym kontynentem”, jak moglibyśmy ją określić za Freudem i Irigaray.

Prawdziwą trudnością z jaką zmaga się bohater nie jest zatem starość, rozumiana jako określony etap psychobiologicznego rozwoju jednostki, lecz pojęta jako stan zawieszenia aktywności, mniej lub bardziej przymusowego zaniechania działania – szkic o twórczości Italo Svevo.

Ostatnio wydane książki o psychoanalizie nieuchronnie prowadzą do wniosku, że powinnyśmy odczuwać żal, że nie zadomowiła się ona w Polsce w większym stopniu, gdyż to właśnie w niej krył się potencjał tak indywidualnej, jak i społecznej emancypacji. Historia freudyzmu w Polsce jest nam zatem opowiadana głosem nacechowanym afektywnie.

„Wojnę” Świetlickiego, krzyżują dwa podziały binarne: wertykalny – na „cwanych” (czyli elitę, chociaż marnej jakości, skoro jest tylko cwana, a nie mądra) i „głupich” – oraz horyzontalny – w ramach obu tych poziomów nienazwany, ale zasadniczy, skoro prowadzi do tytułowego sporu.