#reportaż

Polska literatura współczesna uwielbia umagiczniać i orientalizować prowincję. W ostatnich latach do chóru opisujących ją w podobnym tonie powieściopisarzy przyłączyli się także autorzy książek non-fiction.

Polska komunikacja publiczna, tak jak i polskie usługi publiczne w ogóle, jest jak Pendolino. W największych miastach i na najbardziej uczęszczanych trasach wygląda dobrze, lecz kryje się pod tym niewielka dostępność połączeń – kolejowych, autobusowych – dla dużej części mieszkanek i mieszkańców kraju. Karol Trammer i Olga Gitkiewicz objaśniają, skąd ten problem się bierze, czym skutkuje i co można z nim zrobić.

Inaczej niż wielu cudzoziemców przed nim, Walker nie częstuje czytelnika sentymentalnym stereotypem „rosyjskiej duszy” – karmi wyłącznie czarnym borodińskim chlebem z wędzoną słoniną, małą wódką i ogórkiem – recenzja książki „Na ciężkim kacu. Rosja Putina i duchy przeszłości” Shauna Walkera.

Albańska pamięć staje się jednym z głównych tematów reportażu Małgorzaty Rejmer. Pojawia się ona we wszystkich wymiarach społecznych: jako wspomnienie okrucieństw systemu komunistycznego; ale też jako wydarzenia zapomniane, nierozliczone i usunięte z przestrzeni pamięci cyrkulacyjnej, żyjące gdzieś podskórnie.

Joanna Ostrowska w „Przemilczanych” przekracza tabu, pokazuje, co kryją białe plamy, wskazuje też beneficjentów tego milczenia i ciągle trwającą krzywdę ofiar. To lektura bardzo ważna, kamień milowy w najnowszej historiografii.

Z reportażu „Aleja Włókniarek” Marty Madejskiej wyłania się nie tylko historia łódzkich włókniarek, ale też opowieść o sytuacji polskich robotnic od XIX do XXI wieku, historia kobiecej emancypacji, obraz PRL-u z perspektywy fabrycznego okna, a nie walki opozycyjnej.

„Betonia” domyka architektoniczną tetralogię non-fiction Beaty Chomątowskiej. Autorka wypracowuje w niej nowy typ reportażu historycznego – taki, który skupia się na architekturze i opowiada o jej przemianach, dzięki czemu pokazuje zmiany, jakim podlega dane społeczeństwo. Jej reportaż historyczny cechuje statyczność, szczegółowość, dystans, społeczne zaangażowanie i subwersywność.

Przez kilkanaście lat bardzo mało pisano w Polsce o pracy. W nowym tysiącleciu temat ten stał się nieatrakcyjny i znikł, przykryty opowieściami reporterskimi o egzotycznych wyprawach. Wydaje się, że ta zła passa została przełamana, bo w ostatnich dwóch latach opublikowano kilka tytułów. Jednym z nich jest właśnie książka „Nie hańbi” Olgi Gitkiewicz.

„W swojej książce opowiadam o Białorusi i jej perypetiach z historią. Rysuję umowne zręby tożsamości Białorusina, choć wydaje mi się, że może on niektórych z opowiadanych przeze mnie wydarzeń z historii nie znać. Ale w ostateczności bez względu na to, czy je zna, czy nie, jest przez te wydarzenia kształtowany” – rozmowa o książce „Koliste jeziora Białorusi” Mateusza Marczewskiego.

Z pewnością wielka jest siła uwodzenia tej książki (uwodzenie wszak to radykalne przeciwieństwo realności), bo od samego początku zapowiada coś, co się nie może wydarzyć, a w konsekwencji ujawnienie tajemnicy momentalnie wygasza jej atrakcyjność – recenzja „Foucaulta w Warszawie” Remigiusza Ryzińskiego.

Międzymorze jest krainą pomiędzy, nie do końca pewną własnych cech, raczej wypadkową sił zewnętrznych niż oferującą coś swoistego. Czymś, co próbuje się określić, ale zawsze w oparciu o formy nadane z zewnątrz. Półperyferium – Aleksander Sławiński recenzuje „Międzymorze” Ziemowita Szczerka.