Redakcja

Kim jest Alexander Kluge? Skrupulatny encyklopedysta nie mógłby pominąć jego aktywności na gruncie literatury, filmu, filozofii społecznej, teorii kina, teorii literatury, polityki kulturalnej czy produkcji telewizyjnej. Każde wyliczenie wydaje się jednak niepełne.

Wiązka tekstów – publicystycznych, krytycznych, literackich – prezentowana w numerze 07-08/2023 poświęcona jest wizji innej nowoczesności i inaczej ukierunkowanego postępu w krajach byłego ZSRR. Ich autorami i autorkami są osoby wyrastające z różnych tradycji lewicowych pochodzące z Ukrainy, Polski i Rosji.

O realiach pracy w małych wydawnictwach opowiadają redaktorzy i redaktorki: ArtRage’a, Convivo, Cyranki, Drzazg, Glowbooka, Wydawnictwa J, Kontentu oraz Wydawnictwa papierwdole.

Jukstapozycja, z konkretnej praktyki związanej z awangardą, o czym pisał Ważyk, stała się dziś czymś tak powszechnie stosowanym, że aż niezauważalnym. Została zawłaszczona przez kulturę masową.

Inicjując ten specjalny numer „Małego Formatu”, pragniemy oddać głos polskim poetom i poetkom solidaryzującym się z obywatelami oraz obywatelkami wolnej Ukrainy. Oczywiście wiemy, że poezja nie zbawi świata. W pierwszej kolejności potrzeba realnego wsparcia wszystkim potrzebującym — zarówno tym na froncie, jak i tym, którzy zostali zmuszeni do opuszczenia swoich ziem.

„Załoga SDK-u tak konsekwentnie poszerzała formy aktywności, aż wreszcie osiągnęła to, co jest najskrytszym pragnieniem każdej placówki kulturalnej: do SDK-u zaczęli przychodzić ludzie z własnymi pomysłami” – ankieta literacka poświęcona działalności twórczej Staromiejskiego Domu Kultury w Warszawie (2000–2020).

Numer „Małego Formatu” poświęcony ludowej historii literatury to szeroka i celowo niedomknięta propozycja, w której bardzo wyraźnie widać określone nachylenie lekturowe, ale bodaj jeszcze wyraźniej zaznaczają się dopiero linie pracy do podjęcia – zadanie „dzielenia postrzegalnego” podług tych nowych linii uznajemy za ciągle otwarte i zaledwie zainicjowane niniejszą propozycją.

Zdecydowaliśmy się poświęcić pamiętnikarski numer „Małego Formatu” PRACY, i to właśnie wokół niej koncentrują się wybrane zapisy. Dlaczego? Mamy ku temu kilka powodów.

Klucz tkwi w tym, by „wymyślić swoją trudność“, a więc nie powielać wesoło sprawdzonego schematu, tylko zawalczyć o linię czasopisma – w karnawale publikowania postawić sobie pytanie, „co” tak naprawdę warto publikować – dyskusja redakcji Małego Formatu.

W lutowym numerze „Małego Formatu”, próbujemy postawić pytanie o Deborę Vogel, by dojrzeć – poza immanentnymi cechami tego projektu literacko-filozoficznego – pewną potencjalność w niego wpisaną, jego artystyczną i polityczną postulatywność, horyzont oczekiwań i spełnień. Pytania wszak „[…] tworzą historię rzeczy – historię, jaka się wyjawia z wydzielenia przedmiotów z grupy”

Zalewa nas powódź niewiadomych, mnożą się znaki zapytania. Co będzie z „Dwutygodnikiem”? Czym stanie się ministerialny kwartalnik „Napis”, jakie cele wyznaczy sobie powstający Instytut Literatury? Czy crowdfunding nas zbawi? Jak przeczytać na smartfonie tekst na 140 000 znaków? Czy trzeba być na Instagramie? Gdzie przebiega granica między tekstem krytycznoliterackim a wpisem blogowym? Co wiemy o medium, w którym rozstawiliśmy swój kram?

Nitki łączące zawarte w tym numerze teksty mogą rwać się lub pruć, temat jest bowiem szeroki jak Missisipi. Temat to poezja amerykańska. Cykl „Śnią tylko o Ameryce”, który oddajemy w Wasze ręce w grudniowym numerze „Małego Formatu”, to luźna wiązanka tekstów, w której staramy się pokazać historyczne i współczesne strategie pisania poetyckiego za oceanem.

Przy bliższej lekturze „Manifest komunistyczny” okazuje się przede wszystkim dziełem wielowymiarowym. W ujęciach naszych autorek i autorów to zarówno „narzędzie mobilizacji ruchów społecznych”, jak i „jedno ze szczytowych osiągnięć literackiego modernizmu” czy „rodzaj literatury konceptualnej”. To tekst tyleż wizyjny, co analityczny; to przedsięwzięcie krytyczne i praktyczne – „tekst, który istnieje po to, by wyjść poza tekst”.

Ernst Jünger, którego pisarstwo wzięliśmy na warsztat w numerze październikowym, to postać złożona – pęknięta, rozproszona, wciąż składana. „Książę piechoty” i piewca okopów, narodowy bolszewik, technofaszysta, apostoł pojednania narodów, entomolog i psychonauta.

Temat, który podejmujemy we wrześniowym numerze MF, sygnując go hasłem „Śledź zmiany” (od nazwy jednej z opcji w Wordzie), to zapoznana a jednocześnie stale towarzysząca nam kwestia: praca i codzienność redaktorek i redaktorów, korektorów i korektorek, edytorów i edytorek, tj. wszystkich tych, którzy pracując z tekstem, w taki czy inny sposób uczestniczą w tej „dziwnej instytucji zwanej literaturą”.

Wakacyjny, podwójny numer „Małego Formatu” otwieramy po raz drugi (!) cyklem tematycznym poświęconym działalności literackiej Tomasza Pułki. „Pułka 2.0” to niewielka składanka tekstów i wypowiedzi, która tym razem dzieli się na dwie klarowne części: krytyczną (interpretacyjną) i „wpływologiczną”. Tym razem czytelniczkom i czytelnikom MF przychodzi się zetknąć z tekstami i wypowiedziami Pauliny Chorzewskiej, Agaty Jabłońskiej, Radosława Jurczaka, Szymona Słomczyńskiego, Krzysztofa Sztafy, Rafała Wawrzyńczyka.

Czerwcowy numer „Małego Formatu” otwieramy cyklem poświęconym Henrykowi Berezie (1926-2012). Widzimy autora „Sztuki czytania” przede wszystkim jako pisarza – autonomicznego myśliciela, kontrowersyjnego filozofa literatury, który na potrzeby swojego pisarstwa krytycznego wypracował nie tylko język, lecz także konsekwentny system estetyczny.

Twórczość Leo Lipskiego towarzyszy nam od dłuższego czasu, konsoliduje nas jako wspólnotę czytelników i czytelniczek, w przedziwny, drapieżny i zmysłowy sposób przemawia do naszych wrażliwości. Przeżywając „związek odwrócony i podziemny z tym, co przeczytaliśmy”, chcemy zrozumieć doświadczenie, któremu podlegamy. Dlatego oddajemy w Wasze ręce cykl tematyczny „Z głębokości wołam do Ciebie”.

„Szczeliny istnienia” ukazały się w 1992 roku. Dziś, 26 lat po ich pierwszym wydaniu, przy okazji kolejnego wznowienia wracamy do tej lektury, chcąc zrozumieć jej historyczny i współczesny zakres oddziaływania. Staramy się pojąć, na czym polegał i polega „efekt szczelin”, dlaczego i dla kogo miały one znaczenie, jakie języki „Szczeliny…” zdołały przekształcić, jakie wykorzystać, a dla jakich okazały się aktem fundacyjnym. Z tych powodów oddajemy w ręce czytelników i czytelniczek „Cykl: Szczeliny istnienia”

Nagroda im. Wisławy Szymborskiej, przyznawana na mocy testamentu poetki od 2013 roku, to nagroda nie tylko wysoka, ale i prestiżowa. Gdy 26 kwietnia ogłoszono tegoroczne nominacje, nie byliśmy specjalnie zaskoczeni, ale nie ukrywamy, że byliśmy rozczarowani. A więc nagroda imienia słynnej noblistki, do której nie została nominowana ani jedna poetka?