Krzysztof Sztafa

„Przy okazji lektury drugiej książki Kujawy zastanawiałem się jednak, na ile ten radykalny kurs nie dostaje aby lekkiej zadyszki? Znacząca jest tutaj seria przejść, organizujących «Niedzielne ziemie»: od komunizmu do kommonizmu, od intensywności do alegorii, od cięć i zerwań do zacierania śladów i pochwały eskapizmu” – o projekcie krytycznym Dawida Kujawy rozmawiają Krzysztof Sztafa i Barbara Rojek.

Pierwsza odsłona cyklu redakcyjnych poleceń: „Dekreacja”, „The Last of Us Part II”, „Korekty”.

„Chwilę krążyłem po okolicy. Bardzo mi się tu podobało, wszystko było solidne i przytulne, w tym sąsiedztwie ludzie mieszkali częściej w okazałych jednorodzinnych domach niż w blokach czy kamienicach, od pokoleń bez większych przeszkód gromadzili rodzinne majątki, mieli czyste powietrze i zadbane ogródki, zewsząd wystawały pachnące kwiaty. Chodziłem i było mi całkiem dobrze.” – trzeci odcinek prozatorskiego cyklu Krzysztofa Sztafy.

„W końcu, ile można gadać o szklanym suficie i neutralnych płciowo toaletach, kiedy kobiety są mordowane i gwałcone, czy to w przemyśle seksualnym, czy poza nim?” – rozmowa z Anną Obłękowską, współzałożycielką stowarzyszenia Bez.

„Mówią, że prawdziwa kreatywność bierze się z napierającej ekonomicznej presji — i to nie tylko ta kuchenna. (…) To wynika z badań, warto się z nimi zapoznać. Bieda to jest przede wszystkim ćwiczenie w uważności, tak myślę. Trzeba kombinować i to ożywia ducha. A duch lubi, jak jest ożywiany” – drugi odcinek cyklu Krzysztofa Sztafy.

Czy w tym scenariuszu literatura nie staje się aby składową klasowego rozgrzeszenia, jakie polskie mieszczaństwo z mokotowskiego Nowego Teatru, Portu Praskiego i innych Elektrowni Powiśle udziela sobie samemu, żeby móc przejść do porządku nad swoimi aspiracjami, rzekomo karykaturalnie „niepotrzebnymi”? – recenzja „Magicznej rany” Doroty Masłowskiej.

Tymczasem macki znad zlewu wykonywały w moją stronę powolne, drobne ruchy, trzeba było się dobrze przyjrzeć, wychylały się do mnie i wyciągały niewidzialne łapki – pierwszy odcinek nowego cyklu Krzysztofa Sztafy.

W czym jesteśmy gorsi od umarłych? Poza tym, że mamy słabszy styl. Wszyscyśmy zawsze tropili przeżycie – zapowiedź powieści Krzysztofa Sztafy „Wielka radość w polskich domach”.

Tylko teraz, z tą marnością trzymaną za rękę i kartonem rozpuszczonym pod językiem, było mi nieźle i mogłem się znieść. Rzeczy, o których myślę, że są ważne, jakoś istotne, nieodmiennie ropiejące i skończone. Gdzie jesteś, przeżycie?

Chciałem, żeby coś się działo i nabierałem samego siebie, że się dzieje, że rośnie czymś innym niż gulą w gardle, niż obrzękiem w krtani, że dokądś idzie, na nasypy, tarapaty albo pohybel, w dzielnice biznesowe, między blaszane garaże, gdzie jako nastolatek ubijam szklane lufki, z czarnym osadem, w pół pęknięte. Gdzieś, gdzie mnie nie dojrzysz, gdzie przed nami umknę.

Wizja Bastaniego ukazuje świat, który mógłby zaistnieć, gdyby rozwój technologiczny podporządkowany był potrzebom ludzi, a nie akumulacji kapitału.

Bez względu na deklaracje samego Wiesławca – tu i ówdzie powtarzającego, że swoje czułki wystawia przede wszystkim w stronę relacji klasowych – ciężko nie rozpatrywać książki „Każda praca hańbi” również w kontekście pokoleniowym, jako pewnego rodzaju milenialskiego antymanifestu.

Wreszcie wybiła jakaś pora. Świtało i wstawało światło, a my, oddani sprawom życia, w objęcia nieustannie mknęliśmy śmierci. Mimo wszystko dziwnie miękkie zdawało mi się to wygasanie na przełomie sezonów, to ciągłe tonięcie w sobie, ta cała zawierucha kształtów, to wieczne kłębowisko form.

Podejmowane przez ludzi próby okiełznania kosmicznego death drive są z góry skazane na niepowodzenie; kapitalizm skutecznie deterytorializuje i technicyzuje rzeczywistość oraz intensyfikuje procesy abstrakcji, a ludzka kultura powoli ulega likwidacji.

Myślę, że każda decyzja jest „brzemienna w skutki” — i o to właśnie w nich, w tych decyzjach, chodzi. Takie właśnie były te dni. Wszystko niepoważne — uchylając się od istotnych decyzji, chciałem być kimś innym.

I co, i jestem na tym spierdziałym sylwestrze, i piję tego zdechłego szampana, i tak strasznie nie chce mi się tutaj być, i myślę tylko o tym, żeby doczekać spokojnie do północy, a potem zawinąć do domku, położyć się na łóżeczku, przytulić kotka i takim już — zwiniętym, przytulonym — sobie na nowy rok zostać.

A może tak zrób coś ze swoim życiem? A nie tylko leżysz i leżysz. Rolą teorii jest wypracowanie stosownego pojęcia praktyki; wiedziałem o tym, ale niczego w związku z tym już nie czułem, z wysokości łóżka zastanawiałem się, po co tak dnieje i dla kogo tak zmierzcha, ciągłe przekąsy i smęty nad uchodzącym latem miłości.

Żal mi nas wszystkich, bo głęboko wierzę, że moglibyśmy inaczej, jakoś bardziej przytulnie, na wesoło. W tym do bólu ponurym miejscu rękę podają sobie papież z Balcerowiczem, Kwaśniewski z Buzkiem, Wałęsa z Mazowieckim, zielona polska wyspa z ciepłą wodą w kranie.

Moja przepastna dwudziestko, od teraz bywaj albo w pokoju, albo na zdjęciach obcych telefonów! Dumałem już nad pokoleniowym procesem przechodzenia z pozycji podstarzałej zbuntowanej młodzieży na pozycję aspirującego kredytobiorcy. Nie było w tym żadnej tragedii – być może trochę goryczki, trochę pogodnego rozczarowania.

„Przejścia”, wydana niedawno przez SDK debiutancka książka Marii Halber, to zbiór zdystansowany wobec modelu liryki jako aktywnej współuczestniczki publicznego dyskursu.

Rankiem czwartego września bieżącego roku uroczyście wyjechałem sobie z Polski bez, jak to się mówi, wyraźnego zamiaru powrotu; czułem się rześko. Małe święto, które możemy wspólnie spalić po trzysta. Albo z lufki gdzieś za winklem.

Myśl o nadchodzącym lecie paraliżowała mnie. Gdzie się podziać? Chyba trochę bełkotałem, na twarz padały mi promienie słońca, w gardle miałem zawiesinę, mrużyłem oczy. Musiałem wyglądać bardzo źle. Jak beztroski kuzyn z małego miasteczka, papuśny, cały spieczony przez skwar.

Czy jest w ogóle możliwe, żeby w dorosłym życiu nie wierzyć w potwory? Być może tak, ale musielibyśmy okazać się ludźmi bez wyobraźni. Niewykluczone, że poezja także nie pozwala żyć spokojnie. Co się może jeszcze wydarzyć?

Wiosna poradzi sobie bez nas całkiem nieźle. Możemy jej zza okien pomachać, kiedy rozbudzeni – już z kawusią w ulubionym kubeczku – przystajemy w szlafroku przy parapecie i z dziwnym żalem dochodzi do nas, że w czasie tym ciężkim i mrocznym po prostu nie mamy co ze sobą zrobić.

Świat miał się coraz gorzej, tymczasem w sypialni pachniało świeżym praniem, w łazience szamponem, w kuchni – masełkiem. Byłem przygnębiony, ale na twarz nałożyłem sobie żel nawilżający, na dłonie krem odżywczy, na ramiona olej migdałowy. Wszystko to była forma jakiejś pociechy.

Mamy jednocześnie najlepiej i najgorzej na świecie, ale mało kto chce się tym dzielić. Szkoda, bo wszyscy moglibyśmy powiedzieć sobie coś ważnego. Kolega z borderem, koleżanka z depresją. Całe serduszko na wierzchu, wszyscy łykamy psychotropy i przechodzimy przez kryzysy: poniedziałek, środa, piątek.

Och, Karolku, i co ty, rumiany brodaczu, wyszeptałbyś mi do uszka w chwilach kryzysu, przez jaki przechodzę w tych lepiących się, długich i upalnych dniach sierpniowych? Gdybyś tylko widział, jaki los spotka twoje wygłodzone potomstwo wszystkich kontynentów.

„Ramy tego eposu są zatem odpowiednio skrojone pod doświadczenie egzystencjalne milenialsów i całej rzeczy kręcącej się ekstatyczno-depresyjnie na prekarnej karuzeli, którą kieruje kapitał” – recenzja książki poetyckiej Kaspra Pfeifera.

Jeśli literatura nie służy wyzwoleniu, ma naprawdę najgorzej na świecie. Wiersze, które budują barykady. Twórczość, która obali kapitalizm, a potem zrobi się jej przykro, bo już do niczego nie będzie potrzebna. Literatura – jeśli ma najgorzej na świecie, a przecież wszyscy wiemy, że tak właśnie ma – najstosowniej sprawdza się jako wyznanie niewiary w samą siebie.

Nie wiem, dlaczego o niektórych rzeczach myślę, że są ważne bardziej, a o innych, że są ważne mniej. Spośród rzeczy, o których myślę, że są najmniej ważne, potrafię wskazać siebie. Z rzeczy ważniejszych: kapitalizm. Trzeba go pogrzebać. Bagatelizując pryncypia, najczęściej omawiamy to, co nieistotne.

To nie był dobry rok (chyba że jednak), ale też błagam, żadna z tego tragedia, bo niby który spośród tych dwudziestu siedmiu był dobry. Może ten, w którym przystąpiłem do pierwszej komunii świętej. Wiązałem uroczyście białe lakierki w sypialni rodziców: naprzeciw wielkiego lustra, w którym odbijał się pucołowaty chłopczyk.

W sto siedemdziesiąt lat po pierwszym wydaniu „Manifestu komunistycznego” trudne do uchwycenia siły globalnego kapitału – albo „aterytorialnego Imperium” – wciąż przypominają posępnego czarnoksiężnika: nigdy nie będzie on jednak w stanie wyciszyć tych potęg podziemnych, które wyczarował.

W swoim śnie rozmawiam z DJ-em, który wrócił z tournée po zakrystiach. Mówi, że grał we wszystkich parafiach województwa podlaskiego dla legionu małych ministrantów – kolejna odsłona cyklu felietonów Krzysztofa Sztafy.

Mam dobre wieści. Otóż jest dla nas nadzieja, „mała i niedorzeczna”. Już na samym początku sproblematyzujmy oczywiste – jak czujecie się na wylocie wakacji? Poznaliście kogoś, zakochaliście się, zostaliście odrzuceni? Komu na wspomnienie mijającego ciepełka chce się płakusiać, a komu na myśl o nadchodzącej pizgawicy kołacze serduszko? – Krzysztof Sztafa w 13. odcinku „Ćwiczeń z rezygnacji”.

W „Adresach zapisu” – wierszu bardzo dobrze oddającym osobliwy fluks formuł, do którego chcę w tym tekście wstępnie przekonać czytelnika/czytelniczkę – Pułka mówi przeraźliwie jasno: wypowiada millenialskie rozproszenie w zgodzie z klasyczną formułą Guya Deborda, wedle której „nie można walczyć z alienacją środkami wyalienowanymi”.

Załóżmy, że jesteś nieszczęśliwy. Albo chociaż strukturalnie przygnębiony. Umówiłeś się i o konkretnej godzinie pojawiłeś na parterze. To dobry początek. Jest środek lata – dajmy na to, że geometryczna połowa lipca. Wtorek – Krzysztof Sztafa w 12. odcinku „Ćwiczeń z rezygnacji”.

Mieszkałem w Krakowie, teraz mieszkam w Warszawie. Zmieniło się nic, czyli prawie wszystko. Próby, wprawki i przyczynki, podwórkowa metafizyka i codzienne ontologie. Dalej: jak zrobić, żeby było dobrze? Do czego służą ręce? Jak, uwaga, podawać herbatę? Te i inne pytania w 11. odcinku cyklu felietonowego Krzysztofa Sztafy „Ćwiczenia z rezygnacji”.

Mieszkałem w Krakowie, teraz mieszkam w Warszawie. Zmieniło się nic, czyli prawie wszystko. Próby, wprawki i przyczynki, podwórkowa metafizyka i codzienne ontologie. Dalej: jak zrobić, żeby było dobrze? Do czego służą ręce? Jak, uwaga, podawać herbatę? Te i inne pytania w 10. odcinku cyklu felietonowego Krzysztofa Sztafy „Ćwiczenia z rezygnacji”.