Marcin Matuszewski

„język krzywi się i / wypuszcza coś spójnego. / świat milczy / minutą / ciężkiej broni” – cykl poetycki Galiny Rymbu w tłumaczeniu Katarzyny Roman-Rawskiej.

„Zawsze jest sezon, który/Nie ma co jeść, on rozbiera tę/Lub to, co przywieje mu wiatr/Nie można się temu opierać/Zostałaś bez jabłek bez skóry bez skórki” – poemat „Dziewczynki bez ubrań” Marii Stiepanowej w tłumaczeniu Katarzyny Roman-Rawskiej.

Stosunek Puwalskiej do postaci z filmów anime przypomina dynamikę funkcjonowania memów czy virali, których ewolucja i historia zdobywania popularności sama w sobie staje się kontekstem, a pierwotne źródło odgrywa marginalną rolę

Świat przedstawiony w „Opowieści o duchach” Laury Freudenthaler pozostaje chłodny i aseptyczny. Pod sterylnym językiem tej prozy pulsuje jednak coś, co – jak przystało na opowieść o duchach – budzi niepokój.

„Nienawidzę wojny / Jebanej kurwy / Będę jej skakać po ryju / Głupim / I strzelać do niej z czołgu / Aż zdechnie”

W swojej najnowszej książce Przemysław Wielgosz przybliża czytelniczce globalną, choć pisaną z punktu widzenia Europy i teorii europejskich – a konkretnie materializmu historycznego – genealogię powiązań kolonialnego i neoliberalnego kapitalizmu z wytwarzaniem się i konstytuowaniem pojęcia rasy.

Czytany dzisiaj, esej warszawskiego krytyka staje się nieomal kasandryczną przepowiednią, a sam Komendant wyrasta na proroka własnego pokolenia. Bo czy nie tym właśnie – popularną pieśnią religijną, zbiorem kolęd, pastorałek i jasełek – stała się w oczach równolatków III RP i osób jeszcze młodszych mityczna „Solidarność”?

Rzecz w tym, że intelektualne i emocjonalne ćwiczenia z jedności bytu mogą być dla nas istotną lekcją solidarności i rekonstruowania kolektywnej podmiotowości, bez której żadna zmiana świata nie wchodzi w grę – fragment książki „Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2000”.

„napisałem tyle wierszy / w których pojawia się matka / tyle niedobrych wierszy / po to by ukazać jej samotność / siedzieliśmy w kuchni letniej / o glinianej polepie / w której zawsze było mi najlepiej” – dziewięć wierszy Eugeniusza Tkaczyszyna-Dyckiego

W „Czarnej skórze, białych maskach” Fanon nie poprzestaje na dekonstrukcji stereotypowych obrazów czarności, ale wskazuje na konieczność reorganizacji całej struktury zachodniej kultury, w której podziały i hierarchie między ludźmi zdają się nieprzekraczalne. Jego książka przede wszystkim jest więc projektem przyszłościowym.

„W tym tryumfalnym poczuciu, że wiemy, / który wiersz teraz czytamy, / choć nie mamy bladego pojęcia, co czytamy, / przeszkodziły nam jakieś typy w czarnym, które przyszły do księgarni, / by zrobić sobie foto, bo książki są tak ciekawym tłem” – wiersze Anji Golob w tłumaczeniu Katariny Šalamun-Biedrzyckiej.

Niniejszym oddaję w ręce czytelnika pamiętnik czasów zarazy z miejsca przeklętego. Skąd pomysł na tytuł? Pracuję w Domu Pomocy Społecznej na Śląsku.

„Kiedy usiadłam do komputera – zalew maili. Głównie uczniowie, którzy obudzili się z pandemicznego letargu, zagrożeni nieklasyfikowaniem albo jedynkami: „co mógłbym zrobić, żeby poprawić oceny? proszę pilnie o odpowiedź”. Mam ochotę gryźć i pluć” – pamiętnik nauczycielki.

„czy to powszechne skrzywienie / dziwne zaciskanie w nosie coś / pomiędzy zapachem a dotykiem / dziwnie kojarzy się z chodnikiem / przed domem dziadków w Sopocie / gdzie mieszkałem i rozbiłem sobie/ kolano – kazano mi jechać prosto” – trzy wiersze Mieszka Lisieckiego

„Powrót do Reims” to zdecydowane przywrócenie kategorii klasy do debaty publicznej oraz szczera opowieść o awansie klasowym. Nie wykluł się jeszcze język awansu społecznego, który z jednej strony nie popadałby w idealizację klasy robotniczej, a z drugiej – w jej deprecjację lub patologizację. Eribon robi w tym kierunku poważny krok, tworząc moralitet, w którym wstydzi się swojego klasowego wstydu.

Inaczej niż wielu cudzoziemców przed nim, Walker nie częstuje czytelnika sentymentalnym stereotypem „rosyjskiej duszy” – karmi wyłącznie czarnym borodińskim chlebem z wędzoną słoniną, małą wódką i ogórkiem – recenzja książki „Na ciężkim kacu. Rosja Putina i duchy przeszłości” Shauna Walkera.

„Zdrój”, z całą swoją amorficznością i literacką dynamiką, został wkręcony w tryby symplifikacji i streszczeń, w których oczekiwania statystycznego czytelnika prozy wobec zawiązania akcji i możliwości immersji spotykały się z dziennikarską zdolnością sprowadzania nawet najbardziej wysublimowanych konceptów do kapitalistycznych etykiet-fetyszy.

Wszystkim kociarzom życzę w tym wspaniałym dniu przekierowania uwagi na to, co prawdziwie istotne. Kotom zaś życzę dobrych obserwatorów, którzy nie są im może potrzebni, ale potrafią o nich wspaniale opowiadać – pisze Mikołaj Borkowski z okazji Dnia Kota.

„Zbrodnia i…” Jerzego Nasierowskiego jest tyle dziennikowym, intymnym zapisem przeszło dziesięciu lat walki o wolność za kratami, co reportażem o życiu codziennym skazanych, wzmocnionym refleksją o iluzjach i nadużyciach tamtej, ale i każdej władzy.

W roku 2018 czytelniczka dostaje do ręki tom dzieł zebranych Andrzeja Łuczeńczyka. Wobec dzieła zapomnianego autora, którego pisarstwo było wydawane w postaci drobnych, niskonakładowych książeczek, łatwo dostępne tomiszcze jest istotnym zadośćuczynieniem.

Twórczość dzisiejszych poetów podpinających się pod tradycję klasycystyczną, pozostaje związana z konserwatywno-rewolucyjnym zwrotem w polskiej polityce kilku ostatnich lat – Zbigniew Jazienicki recenzuje „Polonię aeterna”, ostatni tom Wojciecha Wencla.

Możliwości powstania takiego dokumentu piśmiennictwa polskiego, jakim są „Listy emigrantów z Brazylii i Stanów Zjednoczonych 1890-1891” (1973), nie sposób było podejrzewać i nikt tego nie robił, chociaż nad nieistnieniem czegoś takiego właśnie wielu ubolewało,

Skłaniam się ku owej niedocieczonej, prześlepianej reszcie: niezbitej afirmacji życia wyzierającej spod – zdawać by się mogło – absolutnej katastrofy świata, języka i bohatera tej powieści. W moim przekonaniu podskórne „tak” dzieła Lipskiego wybija się na widoczny, niezaprzeczalny i często zdumiewający poziom: niepokoi, hipnotyzuje, bo – w pewnym sensie – nie ma prawa go być. A jest.

Twórczość Leo Lipskiego towarzyszy nam od dłuższego czasu, konsoliduje nas jako wspólnotę czytelników i czytelniczek, w przedziwny, drapieżny i zmysłowy sposób przemawia do naszych wrażliwości. Przeżywając „związek odwrócony i podziemny z tym, co przeczytaliśmy”, chcemy zrozumieć doświadczenie, któremu podlegamy. Dlatego oddajemy w Wasze ręce cykl tematyczny „Z głębokości wołam do Ciebie”.

Ankietowani – Jarosław Fazan, Hanna Gosk, Inga Iwasiów, Adam Lipszyc, Agnieszka Maciejowska, Piotr Paziński, Marta Tomczok-Cuber, Jagoda Wierzejska – opowiadają o swoim pierwszym zetknięciu z pisarstwem Leo Lipskiego, zastanawiają się nad tym, kim dla nich jest oraz zdradzają, co nie daje im spokoju w twórczości autora „Piotrusia”.

Piotrusiowe „De profundis” brzmi może nazbyt teatralnie, warto jednak zwrócić uwagę, że skierowane jest „do siebie”. Czy Piotruś woła do siebie, bo nie ma już Nikogo innego?

Wydaje się, że Lipski pracuje na tekstualnych skrawkach umarłej rzeczywistości w taki sposób, jakby wchodziły one w skład pewnego an-archiwum – niekompletnego, chaotycznego, niemożliwego do objęcia za pomocą skrupulatnego katalogowania – i stara się sprawić, by w wytworzonej przez niego nowej konstelacji głosy dobiegające z przeszłości mogły zostać usłyszane.

Lektura „Krótkiej wymiany ognia”, najnowszej książki Zyty Rudzkiej, budzi wiele moich wątpliwości. Zarzucam tej powieści grzech najcięższy: obracanie Traum i Historii w przedmiot gry, oswajanie przez estetyzowanie – i to właśnie teraz, kiedy potrzeba nam raczej postawienia w stan niepokoju i najwyższej moralnej niewygody.

Ozdóbkowe interteksty i chwyty metafikcji, szafowanie »wielkimi słowami«, karykaturalnie proste postaci… To wszystko cechy, dzięki którym najnowsza powieść Karpowicza stanowi szczytowe osiągnięcie, czyli zwiastun postępującego upadku, polskiej literatury środka – produkt dla każdego i dla nikogo – recenzja „Miłości” Ignacego Karpowicza

Jest to książka o szczególnego typu więzi, jaka potrafi łączyć autorkę i czytelniczkę: więzi głębokiej, emocjonalnej, twórczej. To tej Safony szuka Lis – i znajduje ją, a zarazem znajduje Lesbos, ponadczasową i „ponadkulturową” komunię kobiet kontynuujących „pieśń słowiczą” o miłości i pięknie – recenzja „Lesbos” Renaty Lis

Po raz kolejny czytam nagrodzony Nagrodą Literacką Gdynia tom „Schrony” Michała Sobola. Znakiem rozpoznawczym jego dykcji jest długie zdanie, meandrujące przez kolejne, zwarte wersy, Sobol to zwykle poeta krótkich fabuł z morałem. W dłuższych formach potrafi czerpać z Krasickiego, by ostatecznie zbliżyć się do czeskich prozaików.

Z niekłamaną radością powitałem pierwszą tak obszerną, że niemal kompletną biografię Gombrowicza autorstwa Klementyny Suchanow. Sama w żadnym wypadku nie będąc krzykliwa, pozwala, by jego krzyk wreszcie wybrzmiał w głębinach swych sensów, a zwłaszcza – chyba najwyższy już czas – na powierzchni rozlicznych bezsensów.

Tym, co interesuje mnie w szczególności, jest „ekonomia polityczna” uniwersum Harry’ego Pottera. A zwłaszcza – praca, która zostaje zamaskowana zarówno na poziomie świata przedstawionego, jak i narracji. Przesłonięcie to okazuje się analogiczne z tym, jakie dokonuje się na poziomie neoliberalnych dyskursów i ideologii „naszego” świata.

Z pewnością wielka jest siła uwodzenia tej książki (uwodzenie wszak to radykalne przeciwieństwo realności), bo od samego początku zapowiada coś, co się nie może wydarzyć, a w konsekwencji ujawnienie tajemnicy momentalnie wygasza jej atrakcyjność – recenzja „Foucaulta w Warszawie” Remigiusza Ryzińskiego.

Chodziło z pewnością o miłość, przynajmniej jednostronną, ale też – chyba przede wszystkim – o literaturę. Zaczyna się skromnie, w roku ’54, po kilkunastu miesiącach od pierwszego spotkania, od klasycznych dedykacji w podarowanych książkach – recenzja „Wszystko jak chcesz. O miłości Jarosława Iwaszkiewicza i Jerzego Błeszyńskiego”.